Arthur Schnitzler (1862-1931) huisarts en schrijver

Arthur Schnitzler was een Oostenrijks huisarts en schrijver. Door zijn succes als auteur ging hij zich steeds meer op literatuur toeleggen. Zijn bekendste toneelwerk is Reigen (in het Nederlands vertaald als Reidans), over het decadente Weense leven rond 1900. Destijds was het stuk zo controversieel dat het lange tijd niet mocht worden opgevoerd. Tegenwoordig hoort Reigen tot het wereldrepertoire. Schnitzler schreef in 1912 het stuk: 'Professor Bernhardi'.

Wat maken irrationele ideeën los, bij daders en slachtoffers, hoe rationaliseren zij vervolgens hun houding?

In eerdere stukken als Anatol, Liebelei of Reigen had hij de dubbelzinnigheid van de burgerlijke (seksuele) moraal - 'lichtzinnig en melancholisch' - genadeloos blootgelegd. In Professor Bernhardi heeft hij het echter over een heel ander aspect van het Weense fin de siècle. Professor Bernhardi is een geassimileerde jood en hij is hoofd van een ziekenhuis dat hij met een aantal collega's oprichtte. Op een dag legt hij een priester het verbod op om een meisje, dat niet weet dat ze snel zal sterven, het (katholieke) sacrament der zieken toe te dienen. Dit kleine incident zet een onwaarschijnlijke intrige op gang, waarin Bernhardi afgezet, veroordeeld en vernederd wordt. Het wordt een zaak die zelfs de kabinetten van ministers en het parlement haalt.

Schnitzler was bijzonder op zijn hoede voor het antisemitische klimaat dat eind 19de eeuw in Wenen heerste. Het politiek-ideologische aspect interesseerde hem minder, wel het psychologische: wat maken irrationele ideeën los, bij daders en slachtoffers, hoe rationaliseren zij vervolgens hun houding? Professor Bernhardi is een lang conversatiestuk, met weinig spectaculaire wendingen: de bijzondere retoriek van het stuk dwingt tot een grondig onderzoek over de theatrale vorm, tot ernstige vragen over een actualisering die meer wil zijn dan een fraai klinkende boodschap over tolerant samenleven. De Roovers hebben alvast twintig personages gereduceerd tot zeven acteurs